Stereotipik Davranışlar Azalmalı mı, Anlaşılmalı mı?

Stereotipik davranışlar; el çırpma, sallanma, dönen nesnelere bakma ya da kendi etrafında dönme gibi tekrar eden hareketleri kapsar ve otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde sıkça görülür. Bu davranışlar, genellikle dışarıdan “gereksiz” veya “azaltılması gereken” olarak değerlendirilse de, aslında bireyin iç dünyasıyla bağlantılı önemli bir işlev taşır.

Stereotipiler çoğu zaman bireyin kendini düzenleme, duyusal uyarılara karşı tepki verme ya da yoğun stresle baş etme yöntemidir. Bu yönüyle değerlendirildiğinde, stereotipik davranışları hemen bastırmak ya da ortadan kaldırmak yerine, önce anlamaya çalışmak çok daha sağlıklı bir yaklaşımdır.

Eğer bu davranışlar çocuğun günlük yaşamını, sosyal ilişkilerini ya da öğrenme sürecini ciddi şekilde etkiliyorsa, yapılandırılmış müdahalelerle azaltılabilir. Ancak tamamen ortadan kaldırılmaya çalışılması, bireyin kendi düzenleme mekanizmasının bozulmasına neden olabilir.

Stereotipik davranışlara müdahalede en önemli adım, davranışın ne zaman, neden ve ne şekilde ortaya çıktığını gözlemlemektir. Böylece davranışın ardındaki ihtiyaç anlaşılır ve ona uygun bir alternatif davranış kazandırılabilir.

Bu nedenle soru şu olmalıdır: “Bu davranışı nasıl azaltırım?” değil, “Bu davranışı neden yapıyor ve ona başka bir yol gösterebilir miyim?”

Ferhan Hulusi Şahin 
Özel Eğitim Öğretmeni