Bel Fıtığı ve Fizik Tedavisi

Bel Fıtığı ve Fizik Tedavisi

Fıtık Nedir? Nasıl Oluşur?

İnsan ve bir çok canlı omurgasının çoğu bölümünde omurlarının arasında disk denilen yapılar vardır. Bu diskler dayanıklı liflerden yapılmış darbe emici yastıklardır. Her disk merkezde su dolu kese olarak bilinen nükleustan ve onu çevreleyen koruyucu görevdeki sert kıkırdaktan yani anulustan meydana gelir. Sinir kökleri omurilikten çıktıktan sonra omurga ve disklerin arasındaki kendilerine ait dar geçitlerden dışarı çıkarlar. Hasar gören (fıtıklaşan) diskin omurilik ya da sözü edilen bu sinir köklerine baskı yapmasıyla ilgili bölgelerde ağrı ve bir çok semptom göstermektedir.
Özetle anulusun yırtılması ya da çatlaması sonucu nükleus dediğimiz jel kıvamındaki maddenin dışarı çıkışıyla fıtık oluşur ve ilgili bölgedeki sinir yapılarına bası yaparak çeşitli semptomlar gösterebilir.

Bel Fitiği (Lomber Disk Hernisi)

Bel bölgesinde de bel omurgasını oluşturan beş adet omurumuz vardır. Bu bel omurları omurgamızın diğer bölgelerindeki omurlara göre daha fazla hareket ederler. Bu nedenle bel fıtığı diğer fıtıklara göre daha fazla görületedir. Zamanla çeşitli nedenlerle bu diskler yıpranır, yerinden oynar hatta yırtılır. Zarar gören bu diskler omuriliğe ve omurilikten çıkan sinirler üzerinde bir baskı oluşturur. Bu durum bel fıtığı olarak isimlendirilir. Kişi, bel bölgesinde yoğunlaşmakla birlikte bel, kalça, bacak gibi vücudun farklı bölgelerinde de ağrı hisseder.

Bel Fıtığı Belirtileri Nelerdir?

Bel fıtığı, bel ağrısının klinikte görülen en sık nedenlerinden biridir. Başlıca belirtiler:

• Bacağa yayılan ağrı,
• Kas spazmı ya da kramplar,
• Bacakta his kaybı ve kas güçsüzlüğü,
• Otururken ve yürürken zorluk çekme,
• Çabuk yorulma,
• Denge kaybı olarak belirtiler verebilir.
• Aksırma, öksürme, eğilme genellikle ağrıyı artırır.
• Sinir baskısının seviyesine göre ağrı, yanma, karıncalanma, uyuşma gibi belirtiler kalçadan Ayak tabanına kadar çeşitli bölgelerde hissedilebilir.
• Çoğunlukla sadece bir taraf etkilenir.

Bel Fıtığının Nedenleri Nelerdir?

Birçok faktör bel fıtığına yakalanma riskini artırır. Bunlar belli başlı:

• Yaşlanmaya bağlı dejenerasyon ileri yaş hastalarda karşılaşılan bel fıtığın en yaygın nedenidir.
• Aşırı kilo,
• Ağır yük kaldırma,
• Ağır spor aktiviteleri,
• Sigara içme,
• Hareketsiz yaşam tarzı da tüm yaş gruplarında bel diskinin zayıflamasına neden olup fıtık oluşumunu kolaylaştırır.
• Genetik mirasımızın da fıtık oluşumunu etkilediği düşünülmektedir.

Bu faktörlerin bir ya da birkaçının bir arada bulunmasıyla oluşan yıpranma ve aşınma sonucu bel fıtığı gelişir. Fıtıklaşma ani bir şekilde oluşabileceği gibi haftalar ya da aylar içerisinde kademeli olarak da meydana gelebilir.

Bel Fıtıği Tanısı Nasıl Konulur?

Hastalar sıklıkla bel ve çevresinde yaşadığı yoğun ağrı nedeniyle hekime başvurur. Hastalarda genellikle ağrının yanında hareket güçlüğü de gözlenir. Fiziksel muayene ve hasta öyküsünde bel fıtığından şüphe ettiren bir durum var ise radyolojik görüntülemeye başvurulur. Günümüzün MR teknolojisi en doğru sonuçları sağlayabilmektedir. MR sonucunda hastaya bel fıtığı tanısı konularak tedavi planlanır. Bel fıtığı yok ise de ağrının/hareket güçlüğünün nedenleri araştırılır. Bel fıtığı tanısında BT, EMG ve röntgen gibi farklı tanı teknolojilerine de başvurulabilir.

Bel Fıtığı Tedavisi

Tedavide farklı yaklaşımlar mevcuttur. İstirahat etmek, ilaç kullanmak ve en önemlisi de alanında etkin Fizyoterapistler tarafından değerlendirilip doğru bir fizik tedavi programı uygulanması ile çoğu bel fıtığı lezyonları ve semptomları ameliyata gerek kalmadan tedavi edilebilmektedir. Ancak çok ilerlemiş bel fıtıklarının kesin tedavisi cerrahi işlemlerdir. Bu yöntemler hastanın ağrılarını azaltmaya ve hayat kalitesini artırmaya yöneliktir.

BEL FITIĞI'NDA FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON

Fizik Tedavide Amaçlarımız;

• Ağrıyı ve inflamasyonu azaltmak,
• Eklem hareket açıklığını arttırmak ve kontraktürü önlemek,
• Zayıflamış kasları kuvvetlendirmek,
• Ödem varsa azaltmak,
• Dolaşımı arttırarak iyileşme süresini kısaltmak,
• Günlük yaşam aktivitelerimde kolaylık sağlamak,
• Yaşam kalitesini yükseltmek.

Fizik tedaviye yönlendirilen ve başvuran hastalar alanında etkin fizyoterapistler tarafından detaylı bir şekilde değerlendirilip hastanın şikayet ve semptomlarına göre, hastanın mevcut kapasitesine göre ve hastanın beklentilerine göre en uygun fizik tedavi süreci planlanmalı ve tedaviye en kısa sürede başlanmalıdır.

Planlanacak fizik tedavi programında;

İstirahat; Bel fıtığı akut dönemde yatak istirahatı disk üzerine binen yükü azaltır ve diski rahatlatır. 2 haftadan çok yatak istirahatlerinde kaslar güçsüzleşeceğinden 2 haftadan az yatak istirahatı ve sırtüstü pozisyonda olmalıdır ki diske binen yük en aza insin. Hatta bu kısa istirahat döneminde hastanın durumuna göre hafif bir programla tedaviye başlanıp yine hastanın kapasitesine göre progresif olarak yol izlenmelidir.

Traksiyon;
Hastanın bel omurları arasındaki mesafeyi artırarak diskin yükünü azaltan, disk aralığını arttırarak disk içi basıncı azaltan uygulamadır. Fıtıklarda tercih edilen yöntemlerdendir.

Manuel Terapi;
Tamamen elle uygulanan bu yöntemde özel tekniklerle kas gerginliği, eklem kaynaklı ve kas-iskelet sistemi kaynaklı ağrılar için uygulanan tedavi yöntemidir.

Egzersiz;
Tedavide belki de en etkili diyebileceğimiz yöntem egzersiz tedavisidir. Hastanın durumuna göre uygun egzersizler belirlenerek; kısalmış ve gergin kaslara germe ve gevşeme egzersizleri, güçsüz kaslara güçlendirme egzersizleri, stabilizasyonu azalmış bölgelerdeki kaslara yönelik stabilizasyon egzersizleri ile hastanın ihtiyaç ve gereksinimleri göz önünde bulundurularak genel ve özel amaçlara göre en uygun egzersizler tercih edilip doğru bir şekilde uygulanmalıdır.

Derin-Yüzeysel, Soğuk-Sıcak Uygulamalar ve Elektroterapi Uyguamaları;
Bu yöntemler tedavide yardımcı uygulamalardır. Tedavide tek başına uygulandıklarında yeterli etki göstermezler. Yapılan çoğu çalışmalarda kullanılıp kullanılmamaları da tartışma konusudur. Hasta durumuna göre uzmanlar tarafından uygun yöntemler tercih edilip kullanılabilir.

Bunlar;

• Ağrıyı azaltmak ve dolaşımı arttırmak için yüzeysel ısıtıcılardan yararlanabiliriz. (Hotpack, infraruj, Su uygulamaları.)
• Ödem, Ağrı ve inflamasyonu azaltmak amacıyla soğuk paketler, buz torbaları uygulanabilir.
• Derin dokularda iyileştirmeyi hızlandırmak için ; ultrason, Mikrodalga Diatermi, Kısadalga Diatermi kullanılabilir.
• Bir de ağrıyı azaltmada etkili olduğu düşünülen TENS elektroterapi yöntemi kullanılabilir.

Fizyoterapist Cihangir Saydut